Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest jedną ze skutecznych metod terapeutycznych w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych, czasami jest jedyną formą leczenia, a czasem bywa uzupełnieniem farmakoterapii. Często również farmakoterapia stanowi, wraz z psychoterapią jeden z komplementarnych elementów oddziaływań leczniczych. Podstawowa wiedza z zakresu farmakoterapii jest ważną kompetencją psychoterapeuty poznawczo-behawioralnego. Psychoterapia poznawczo-behawioralna (ang. CBT – Cognitive Behaviour Therapy) mimo, że jest tylko jednym z podejść terapeutycznych, jest jednak jedynym z lepiej zbadanych nurtów, którego skuteczność została udokumentowana badaniami klinicznymi.
Jednym z zadań psychologii i psychoterapii jest wykorzystywanie wiedzy zgromadzonej dzięki badaniom empirycznym do tego, by pomagać osobom cierpiącym na różnego rodzaju zaburzenia psychiczne w zmniejszaniu objawów chorobowych, tak by mogły prowadzić szczęśliwe życie. Cel terapii poznawczo-behawioralnej jest taki sam jak każdego innego podejścia psychoterapeutycznego – poprawa jakości życia pacjenta. Poprawę jakości życia pacjenta można osiągnąć dzięki modyfikacji zachowań i/lub sposobu myślenia. Na treść przekonań i rodzaj emocji człowieka stanowiących problem, wpływają: predyspozycja genetyczna, środowisko, doświadczenia życiowe, wychowanie, proces chorobowy, zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym. W terapii poznawczo-behawioralnej punktem wyjścia do modyfikacji sposobu myślenia pacjenta jest poznanie jego przekonań o sobie, świecie i innych ludziach. Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest nastawiona na zmianę myślenia w sferze poznawczej oraz na zmianę zachowań w sferze behawioralnej. Opiera się na poznawczym modelu powstawania zaburzeń psychicznych, który zakłada, że każdy człowiek w aktywny sposób konstruuje własną rzeczywistość, poprzez nadawanie znaczenia bodźcom napływającym z otaczającego środowiska. Proces nadawania znaczeń jest automatyczny, odbywa się poprzez selekcję, wzmacnianie lub osłabianie docierających z zewnątrz informacji. Zatem, każdy z nas ma specyficzny dla siebie sposób w jaki postrzega i rozumie to, co dzieje się w jego życiu. Ponadto, nadawane znaczenie, a więc pewna swoista interpretacja wpływa na przeżywane emocje, a w konsekwencji na zachowanie, czyli podejmowane działania.
W terapii poznawczo-behawioralnej pacjent i terapeuta współpracują w rozwinięciu sposobu rozumienia problemu pacjenta akceptowanego przez obie strony oraz zidentyfikowaniu charakterystycznego dla danego pacjenta wzorca zależności myśli – uczucia – zachowanie i wpływu jaki ma on na codzienne funkcjonowanie pacjenta.
Najważniejsze aspekty CBT:
1. Podejście naukowe – Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest jedynym z lepiej zbadanych nurtów, którego skuteczność została udokumentowana badaniami klinicznymi. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, psychoterapia poznawczo-behawioralna jest nurtem terapii, który zaczyna dominować w psychoterapii, pojmowanej jako forma leczenia zaburzeń psychicznych. Od ponad 80 lat terapia poznawczo-behawioralna jest cały czas rozwijająca się metodą i obecnie stała się wiodącą terapią na świecie, znajdując coraz większą liczbę zwolenników.
2. Psychoterapeuta w trakcie sesji terapeutycznej bierze pod uwagę powiązanie pomiędzy myślami, emocjami i zachowaniem, np. analizując trudną sytuację, kiedy wspólnie z Pacjentem próbuje odkryć myśli automatyczne, które poprzedziły wystąpienie silnej reakcji emocjonalnej. Ujawnienie tych myśli pozwala na znalezienie zniekształceń, a także na ich zmianę. Określenie przyczyn problemu z którym zgłasza się Pacjent. Cel terapii poznawczo-behawioralnej jest taki sam jak każdego innego podejścia psychoterapeutycznego – poprawa jakości życia pacjenta. Poprawę jakości życia pacjenta można osiągnąć dzięki modyfikacji zachowań i/lub sposobu myślenia.
3. Psychoterapia to spotkanie dwóch ekspertów. Terapeuta posiada wiedzę, zna techniki i metody, a pacjent jest specjalistą od siebie samego. Terapia poznawczo-behawioralna oparta jest na współpracy, terapeuta i klient wspólnie wypracowują optymalny przebieg postępowania terapeutycznego.
4. Cele i metody podlegają ewaluacji i weryfikacji na każdym etapie terapii.